SUNIA W CIĄŻY ROZRÓD - CIĄŻA PIERWSZY ETAP - ROZWÓJ ZAPŁODNIONEJ  KOMÓRKI JAJOWEJ   Rozwój zarodków odbywa sie macicy, u suk składa sie ona z szyjki, trzonu i rozchodzących sie ku przodowi w kształcie litery V rogow (patrz: podstawy). Rogi macicy sa długie, tak by zmieściło sie w nich wiele płodów. Zapłodnienie, czyli połączenie sie komórki jajowej z plemnikiem, jest początkiem rozwoju zarodka. Spotkanie gamet następuje na 1/3 długości górnego odcinka jajowodu - do tego miejsca transportowane sa zarówno gamety męskie, jak i żeńskie. Następstwem zapłodnienia jest podział powstającej dzięki niemu zygoty. Po około 4 dniach zarodek jest juz ośmiokomórkowym tworem, następnie osiąga stadium blastocysty, która wędruje przez jajowód przez około 8-10 dni, a w 11-12 dniu traci osłonkę przejrzysta. Implantacja zarodków zachodzi w około 2 tygodnie po zapłodnieniu.   TRZECI ETAP - OKRES PŁODOWY W tym okresie następuje najsilniejszy rozwój łożyska oraz intensywny wzrost płodu. Płód połączony jest krotka i mocna pępowiną z łożyskiem, pełniącym bardzo ważne funkcje - spełnią funkcje odżywcze, oddechowe, wydalnicze i dokrewne, chroni płód przed działaniem rożnego rodzaju toksyn i bakterii. Za jego pośrednictwem następuje transport produktów odżywczych i tlenu z organizmu matki do płodu, w przeciwna stronę następuje transport produktów przemiany materii i dwutlenku węgla. Krew płodu nigdy jednak nie miesza sie z krwią matki. 28 DNIACH Odżywiany jest juz przez łożysko. W tym okresie kształtuje sie głową, oczy i kończyny. Mamy juz za sobą najbardziej niebezpieczny okres, kiedy leki i inne substancje mogły spowodować olbrzymie zniszczenia. 33 DNI Płód jest nadal maleńki, ale ukształtowane sa juz wszystkie niezbędne życiowe funkcje. Suka może juz dawać znaki, ze jest w ciąży, jakkolwiek jej brzuch jeszcze nie zmienił kształtu. 40 DNI Płód jest znacznie większy, funkcjonują juz organy wewnętrzne. Sutki suki sie zarozowiaja, a jej brzuch zmienia swój kształt. 50 DNI Płód jest teraz idealną mianiatura szczenięcia, ale nie mógłby przeżyć poza macica. Potrzeba jeszcze tygodnia, by jego płuca sie ukształtowały na tyle, by mógł samodzielnie oddychać. Brzuch suki jest juz bardzo rozciągnięty, zaczyna sie wytwarzanie mleka. 60 DNI Płód przeżyłby gdyby suka urodziła go w tej chwili, na kilka dni przed terminem. Sierść pokrywa cale ciało płodu, zapewniając izolacje w pierwszych chwilach wystawienia na czynniki zewnętrzne. Receptory ciepła w nosie pomogą mu po narodzinach znaleźć matkę. WSZYSTKO CO WIEDZIEĆ POWINNIŚMY O CIĄŻY W drugiej połowie ciąży pod wpływem estrogenow i progesteronu następuje u suki rozwój gruczołów mlekowych, rozmieszczonych symetrycznie na całym podbrzuszu i dolnej części klatki piersiowej. Jest ich 8 do 10. Z reguły intensywne powiększanie sie gruczołów zachodzi w ostatnich dwóch tygodniach ciąży, na tym tez etapie żywienie suki powinno być prowadzone w oparciu o stan gruczołu mlekowego. Jeśli gruczoł jest bardzo powiększony i jednocześnie twardy, a sutki nabrzmiałe i zaczerwienione, musimy ograniczyć żywienie, aby nie doprowadzić do powstanie stanu zapalnego. Jeśli natomiast gruczoł mlekowy jest słabo rozwinięty, należy zwiększyć dzienna dawkę jedzenia.     W czwartym tygodniu po kryciu suka powinna mięć wykonane kontrolne badanie ultrasonograficzne. Informacja, czy suka jest w ciąży czy tez nie, sluży nie tyle zaspokojeniu naszej ciekawości, co dostosowaniu traktowania suki do jej rzeczywistego stanu - nie każde krycie kończy sie ciążą. Aby uniknąć niebezpieczeństwa wystąpienia u suki problemów zdrowotnych związanych z ewentualna ciążą urojona, należy sie upewnić, ze faktycznie jest ona szczenna. Niestety nie jest możliwe wykonanie u suki takiego testu ciążowego, jak u ludzi. W przeciwieństwie do ludzi i koni, nie wykryto niestety u psów hormonów pojawiających sie po zajściu w ciążę w takiej ilości jak gonadotropina u ludzi. Możliwe jest jedynie wykonanie testu na obecność we krwi suki relaksyny, która pojawia sie w mierzalnej ilości około 25 dni po zajściu w ciąże, a wiec stosunkowo późno.               Generalnie w pierwszej połowie ciąży sukę żywimy tak jak przed kryciem, natomiast w drugiej połowie karma przystosowana do potrzeb suk szczennych i karmiących. Trzeba rzecz jasna pamiętać o tym, ze suka przed spodziewanym kryciem musi być doskonale odżywiona i w świetnej kondycji, co nie znaczy zatuczona (nadmierne otłuszczenie obniża płodność suki). Po polowie ciąży należy przejść na karmy klasy premium, specjalistyczna dla suk szczennych i karmiących. Po 6 tygodniach ciąży zaczynamy stopniowo zwiększać dawkę żywieniową, ponieważ w tym okresie następuje najszybszy rozwój płodów. Stopniowo zwiększamy dawkę do 150% tego, co suka otrzymywała dotychczas, należy jednak te ilość dzielić na kilka mniejszych posiłków, a nie podawać w pojedynczej porcji - z powodu rosnącej macicy suka nie jest w stanie zjeść jednorazowo taka ilość karmy, która zaspokaja jej potrzeby żywieniowe, poza tym źle by sie czuła jedząc dużo naraz. Nie należy nic dodawać suchej karmy, gdyż niszczy to jej zbilansowanie i może stać sie przyczyna późniejszych problemów. Ewentualne suplementy można wprowadzać po przeprowadzeniu odpowiednich badan laboratoryjnych, potwierdzających ewentualne niedobory.                W czasie ciąży nie przeprowadza sie żadnych szczepień u suki. W wyjątkowych sytuacjach można zaryzykować użycie "zabitej" szczepionki. Suka powinna być również odrobaczona PRZED ciążą. Istnieją dziś preparaty odrobaczające bezpieczne dla płodów, ale wiele jest szkodliwych - w razie konieczności odrobaczenia suki w ciąży zapoznaj sie dokładnie z ulotka preparatu (np. Drontalu nie można podawać podczas ciąży). Nie wszystkie preparaty służące zwalczaniu pcheł i kleszczy sa bezpieczne. Frontline może być używany w czasie ciąży.                          Szczenna suka powinna mieć zapewniony codzienny ruch, jednak dostosowany do jej stanu, bez zbędnych obciążeń i nadmiernego wysiłku. Należy chronić ja przed wszelkimi urazami mechanicznymi, przypadkowymi uderzeniami itp., dlatego tez w drugiej polowie ciąży należy unikać zabaw z innymi psami, które niechcący mogłyby doprowadzić do uszkodzenia płodów.               Suka w ciąży powinna być pod szczególną ochrona, nie należy z tym jednak przesądzać i traktować jak ciężko chora. Przyszła mama musi mieć trochę ruchu, nie może zostać gwałtownie wyłączona ze swojego dotychczasowego życia. Powinna mieć nadal możliwość delikatnych zabaw, na miarę swoich możliwości. Ponoć szczęśliwe matki lepiej sie opiekują dziećmi.        PORÓD U PSA - TERMIN, PRZYGOTOWANIA  PRZEWIDYWANIE DATY PORODU Suka rodzi mniej więcej 9 tygodni po tym jak zaczęła stać do krycia, lub 8 tygodni po dniu, kiedy przestała. Suki z małą ilością płodów na ogol szczenią sie później, niż te z licznymi miotami. Obliczanie daty porodu na podstawie daty krycia może być mylące, bo krycie i zapłodnienie nie musi zachodzić w tym samym czasie co owulacja. Termin porodu można przewidywać na podstawie zmian temperatury - obniża sie ona systematycznie. Temperaturę należy mierzyc 2 razy dziennie w odbycie suki, rano i wieczorem, od 56 dnia ciąży. W ciągu ostatnich dni ciąży temperatura może spaść na kilkanaście godzin przed druga faza porodu do 37 stopni lub niżej. Spadek temperatury nie przebiega u wszystkich suk tak samo, nie musi tez być tak duży, ale przy prawidłowo przebiegającej ciąży zawsze następuje spadek poniżej 38 stopni. Niektóre suki rodzą szczenięta krotko po osiągnięciu 37 st., inne juz przy temperaturze 37,7 st. Nie ma na to niestety reguły, ale jest to ważna wskazówka dla hodowcy, a przy bezobjawowo przebiegającej pierwszej fazie porodu znajomość temperatury ciała szczennej suki nabiera niezmiernie istotnego znaczenia.                 W ostatnim tygodniu ciąży srom wyraźnie sie powiększa, opada ku dołowi, jest wilgotny i obrzmiały. Na około 24-48 godzin przed porodem ze szpary sromowej wydostaje sie szklisty, sznurowaty śluz z rozpuszczającego sie czopu śluzowego zamykającego ujście szyjki macicy. Mięśnie brzucha i więzadła macicy ulęgają rozluźnieniu, w wyniku czego brzuch i boki zapadają sie. Suka "opada".  Jeśli po 63 dniach od daty krycia suka nadal nie szczeni sie, należy sie z nią bezwzględnie udać na badanie weterynaryjne, podczas którego weterynarz podejmie decyzje o sposobie i terminie rozwiązania ciąży. Niestety porody rozpoczynające sie 64-65 dnia często kończą sie martwo urodzonymi szczeniętami. Nie należy unikać kontroli ze strachu przed cesarskim cieciem, gdyż może ono w skrajnych przypadkach uratować życie nie tylko miotu, ale i suki. Suka po cesarskim cieciu może nadal rodzic naturalnie przy następnych miotach.                      PRZYGOTOWANIA DO PORODU Najlepiej jest przygotować dla suki i szczeniąt osobne pomieszczenie, wyłączone z normalnego życia domowego, zapewniające spokój. Pomieszczenie powinno być jasne, suche, bez przeciągów, o umiarkowanej temperaturze. Różne źródła zalecają rożne temperatury. Według jednych powinno to być dwadzieścia kilka stopni, tak aby szczeniętom było ciepło, ponieważ podobnie jak ludzkie noworodki rodzaj się z nie do końca ukształtowanymi mechanizmami termoregulacji. Inni podają, ze w pomieszczeniu szczeniąt powinno być zaledwie kilkanaście stopni, ponieważ wtedy szczenięta trzymają się razem, ogrzewając się nawzajem - w takiej sytuacji o wiele łatwiej zauważyć, ze coś zległo dzieje się z którymś z nich, ponieważ inne się od niego odsuwają. W przypadku cieplnego pomieszczenia szczenięta śpią osobno porozkładane po całym posłaniu, wiec nie wychwycimy tego symptomu. Najrozsądniejsze wydaje się odrzucenie skrajności - temperatura 20 stopni w pierwszym okresie po porodzie, a ze to dość dużo jak dla malamuta, w późniejszym okresie optymalna wydaje się temperatura około 15 stopni. W "porodówce" umieszczamy wyprane dotychczasowe posłanie suki i zaczynamy ja przyzwyczajać do nowego miejsca co najmniej 2 tygodnie przed przewidywana data porodu. Przed spodziewanym terminem porodu przygotowujemy środek odkażający, ewentualnie nożyczki i rękawiczki chirurgiczne, zegarek i notatnik do zapisywania pory kolejnych narodzin. Przydatna może się okazać latarka - suki z reguły rodzą w nocy, wiec przyda się ona w razie konieczności wyjścia z suka na zewnątrz.    Jeśli wszystko wskazuje na to, ze suka w najbliższych godzinach się oszczeni, posłanie suki przykrywamy folia, na która kładziemy czyste prześcieradło (trzeba przygotować większy ich zapas i wymieniać w miarę zabrudzenia krwią i wodami płodowymi przy narodzinach kolejnych szczeniąt). Ciepłą woda myjemy suce dokładnie brzuch i srom, możemy ewentualnie wystrzyc długą sierść na brzuchu i portkach. Zazwyczaj sierść wokół sutków sama wychodzi przed porodem, ale jeśli brzuch jest mocno ofutrzony, możemy kilka dni przed porodem ogolić go maszynka elektryczna, co pomorze w utrzymaniu czystości i ułatwi szczeniętom dostanie się do sutków. Trzeba jednak bardzo uważać, by przypadkiem nie skaleczyć sutków - przy intensywnie ssących szczeniętach najmniejsze zadrapanie może przerodzić się w trudna się gojącą ranę. Po umyciu wycieramy sukę do sucha i spokojnie obserwujemy przebieg porodu. Ważne jest, by suka miała zapewniony spokój - żadnej nerwowej atmosfery, tłumu ludzi itp. Do asystowania przy porodzie w zupełności wystarczy właściciel suki, którego ta dobrze zna i przy którym będzie się czuć bezpiecznie i spokojnie. Inne psy ze stada także nie powinny przeszkadzać suce. Priorytetem przy porodzie jest zapewnienie jak największego komfortu rodzącej suce. Obecność weterynarza przy porodzie nie jest potrzebna, obce osoby mogą sprawić, ze suka zatrzyma poród do czasu, aż zapewni się jej spokój. Również dzieci mogą chcieć obserwować poród, ale trzeba mięć na uwadze przede wszystkim dobre samopoczucie suki w jej "wielkim dniu", a nie rozrywkę, jaka może zapewnić ewentualnym obserwatorom.  Suka może chcieć wychodzić na dwór, ale wyprowadzamy ja wyłącznie na smyczy, a z domu zawsze zabieramy ze sobą czysty ręcznik, ponieważ może się zdarzyć, ze suka zacznie rodzic poza domem. Sukę należy wyprowadzać na każde zadanie, ponieważ ucisk na pęcherz powoduje konieczność częstego oddawania moczu, ale nie możemy jej spuszczać ze smyczy nawet we własnym ogrodzie, ponieważ zdarza się, ze suka szukając ustronnego i najodpowiedniejszego według niej miejsca ukryje się w jakimś kacie by tam rodzic i będziemy mieć problem z wydostaniem jej. Nasza Candy na długo przed porodem przygotowała sobie ustronne gniazdo w drewutni, za stosami drewna, z wąskim dojściem. Dwa dni przed porodem zdarzyło się, ze weszła tam i za nic nie chciała wyjść. Wcześniej nawet nie widzieliśmy, ze przygotowała sobie takie miejsce, robiła to w chwilach kiedy biegała sobie sama puszczona luzem na podwórku. PORÓD PIERWSZY ETAP PORODU  Skurcze mięśniówki macicy wywołują bole porodowe rozwierające (przygotowawcze), rozwierające i poszerzające kanał szyjki macicy, by płody mogły sie przedostać do pochwy. Mogą one trwać od kilku do kilkudziesięciu godzin. Suka staje sie niespokojna, naprzemian wstaje, siada i kładzie sie, dyszy, drapie podłogę, czasem popiskuje. Od czasu do czasu uspokaja sie, spi, a nieraz wykazuje chęć do jedzenia - należy jej wtedy podawać wyłącznie malutkie, lekkostrawne posiłki. W miarę narastania bólów suka drapie intensywnie swoje posłanie przednimi łapami, a niekiedy chwyta je zębami i drze. Jeśli po godzinie skurczów nie następuje kolejna faza porodu, można wziąć sukę na króciutki spacer, to często przyspiesza postęp porodu. Prócz tego suka może mieć odczucia podobne jak przy wypróżnianiu, a będąc nauczona czystości w domu, może starać sie powstrzymywać skurcze, wtedy również spacer może zadziałać korzystnie. Oczywiście miej sukę cały czas na smyczy i obserwuj, bo niedoświadczona suka może nie wiedzieć co to szczenię i porzucić je po urodzeniu. Zdarza sie tez, ze w pierwszym etapie porodu jedynie przyspieszony oddech wskazuje na słabo odczuwane bole porodowe, dlatego tez brak wyraźnych objawów jak wyżej opisane nie powinien osłabiać naszej czujności, bo może sie to skończyć znalezieniem martwego płodu, jeśli matka nie przegryzie po takim "cichym" porodzie plon płodowych noworodka.  DRUGI ETAP PORODU Z chwila wklinowania sie płodu w kanał szyjki macicy następuje drugi etap porodu, czyli okres wypierania. Suka przestaje dyszeć, zamyka pysk, stęka, odstawia ogon, czyli prze. Rytmiczne skurcze macicy przebiegające od rogu macicy do szyjki, powodują bole parte (właściwe). Współdziałają z nimi skurcze tłoczni brzucha. U niektórych suk płody sa wypierane tylko dzięki skurczom macicy, co przedłuża wydostawanie sie płodu z ciała matki. W okresie największego nasilenia boli partych dochodzi do wyparcia płodu, na ogol wraz z łożyskiem. Suki rodzą z reguły leżąc na boku, czasami na stojąco w głębokim przysiadzie. Szczenię wydostaje sie z ciała matki po kilku-kilkunastu minutach parcia. Suka natychmiast przegryza i zjada błony płodowe, odgryza pępowinę, a często zjada również łożysko. Następnie suka wylizuje szczenię, pobudzając w ten sposób jego krążenie i oddychanie. Pisk szczenięcia świadczy o tym, że żyje. W drugiej fazie porodu nie podajemy suce jedzenia, powinna jednak mieć stały dostęp do letniej wody. Stopniowo wymieniamy prześcieradła na świeże. TRZECI ETAP PORODU Łożysko nie zawsze zostaje wyparte razem z płodem i wówczas trzecia faza porodu jest jego wydalenie. W odróżnieniu od stosunkowo cienkich i przejrzystych błoń płodowych, łożysko jest tworem bardziej mięsistym, grubym, o porowatej powierzchni, ciemnego koloru brudno-czerwonego z zielonkawym odcieniem. Przy dużej ilości szczeniąt nie pozwalamy suce zjeść wszystkich łożysk, ponieważ może to spowodować biegunkę. Najważniejsze jest, by wszystkie łożyska zostały wydalone. Można je liczyć, ale nieraz suka podczas wypierania intensywnie wylizuje pochwę i przy tym niezauważalnie zjada łożyska. Dobrze jest po porodzie podąć dawkę oksytocyny, która spowoduje wydalenie ewentualnych zatrzymanych łożysk. Trzeba być jednak pewnym, ze suka faktycznie zakończyła poród. Nie należy w razie problemów z urodzeniem szczenięcia pochopnie podawca zaraz oksytocyny, ponieważ jeśli suka ma problem z urodzeniem bardzo dużego czy zablokowanego w kanale rodnym szczenięcia, oksytocyna tylko pogorszy sytuacje. W razie słabej akcji porodowej bezpiecznie jest podać środek homeopatyczny Caulophyllum (Blue Cohash). Nie podawaj go jednak zanim nie będziesz pewien, ze suka na pewno juz rodzi. Po porodzie pozwalamy suce odpocząć, po czym ponownie myjemy ciepła jej srom, portki i brzuch zabrudzone podczas porodu. Higiena jest bardzo ważna, ponieważ krwiste pozostałości porodowe sa doskonałą pożywka dla bakterii. CZWARTY ETAP PORODU Zależy od ilości szczeniąt. O zakończonym porodzie świadczy spokojne zachowanie suki, która nie prze, przestaje dyszeć i śpi. Czasem zdarza sie, ze suka po kilku czy kilkunastu godzinach od wyparcia ostatniego płodu rodzi ostatnie szczenię (normalne jest, ze suka może w trakcie długiego porodu dużej liczby szczeniąt zrobić sobie przerwę i odpoczywać do 4 godzin). Z reguły jest ono juz martwe, choć nie zawsze - na przykład w naszym miocie "D" Tekilak urodziła zdrowa, silna suczkę po wielogodzinnej przerwie, kiedy juz uznaliśmy poród za zakończony. W razie wątpliwości można zrobić suce dodatkowe USG po porodzie, najlepiej jest znaleźć weterynarza odbywającego wizyty domowe z przenośną aparatura USG. Źródła amerykańskie zalecają wykonanie prześwietlenia w ostatnim tygodniu ciąży, dzięki policzeniu płodów możemy bowiem mieć pewność, ze suka juz wszystkie urodziła i unikamy dodatkowych zagrożeń. Pamiętaj, by w razie jakichkolwiek wątpliwości skontaktować sie z weterynarzem - możesz mieć do czynienia z sytuacjami, kiedy od twojej reakcji będzie zależeć zycie bądź śmierć psa. Lepiej zadzwonić do weterynarza niepotrzebnie, by tylko upewnić sie, ze wszystko jest w porządku, niż żałować, ze sie w momencie wątpliwości nie zadzwoniło. O poradę możesz prosić również doświadczonego hodowcę, być może tego, od którego kupiłeś swoja sukę. Wskazówki osoby, która odchowała wiele miotów i ma za sobą odbieranie wielu porodów mogą ci bardzo pomoc. Malamutki, jak na rasę pierwotna przystało, z reguły rodzą łatwo i samodzielnie. Postępowanie przy prawidłowo postępującym porodzie jest bardzo proste, ogranicza sie do spokojnego obserwowania, wymiany prześcieradeł i umycia suki. Poradzi z tym sobie każdy początkujący nawet hodowca, choć rzecz jasna należy mieć w pogotowiu telefon do weterynarza, na wypadek wystąpienia jakichkolwiek komplikacji. Prawdopodobieństwo wystąpienia komplikacji zmniejsza prawidłowe przygotowanie suki do porodu - powinna być w doskonalej kondycji, na co wpływa wiek, żywienie, pielęgnacja, zachowanie stosownego odstępu miedzy porodami. Najlepszy okres do rozrodu to wiek pomiędzy 2 a 5 lat, starsze suki szczenią sie trudniej (tym trudniej, im więcej maja za sobą porodów).